कल्याणकारी योजना

मंडळाच्या वतीने नोंदणीकृत कामगारांच्या वेतनावर लादण्यात आलेल्या लेव्हीच्या माध्यमातून विविध कल्याणकारी उपाययोजनांची व्यवस्था केली जाते. मंडळाने हाती घेतलेल्या विविध कल्याणकारी उपाययोजनांचा (योजनांचा) तपशील थोडक्यात देणे आवश्यक वाटते आणि म्हणून त्यातील ठळक वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत

कल्याणकारी उपाय:

१. कामगारांची नुकसान भरपाई :

कामगारांना किंवा त्यांच्या वारसांना कर्तव्यावर असताना अपघात झाल्यास त्यांना मदतीचा हात देण्यासाठी कामगार भरपाई कायदा हा अत्यंत महत्त्वाचा सामाजिक कायदा आहे. माथाडी कायद्यात विशेषतः मंडळाकडून कामगारांना लाभ देण्याची तरतूद आहे.

२. सशुल्क सुट्ट्या:

नोंदणीकृत कामगारांना किराणा बाजार किंवा दुकाने असुरक्षित कामगार (रोजगार व कल्याण नियमन) योजना, १९७० च्या कलम २७ अन्वये वर्षभरात राष्ट्रीय/सणासुदीच्या महत्त्वाच्या दिवसांच्या आठ पगारी सुट्ट्या मिळण्याचा हक्क आहे. अहवालानुसार नोंदणीकृत कामगारांना वर्षभरात खालील सशुल्क सुट्ट्या मंजूर करण्यात आल्या.

अ. महाराष्ट्र दिनस्वातंत्र्य दिन
ब. स्वर्गीय अण्णा साहेब पाटील जयंती
क. दिवाळी (अमावस्या)
ड. प्रजासत्ताक दिन
इ. शिवजयंती
ई. होळी
च. स्वर्गीय अण्णा साहेब पाटील पुण्यतिथी

३. मजुरी घेऊन रजा :

माथाडी कामगार हे ग्रामीण भागातील आहेत. यातील बहुसंख्य शेतकऱ्यांकडे शेतीचा आधार आहे. त्यामुळे शेतीच्या हंगामात आणि लग्नसमारंभ, मेळावे आदींसाठी त्यांना आपल्या मूळ गावी जावे लागते. या कारणांमुळे त्यांचे होणारे मजुरीचे नुकसान अंशतः भरून काढण्यासाठी त्यांना दरवर्षी सुमारे अर्धा महिन्याचा पगार (४.५० टक्के) दिला जातो. त्यामुळे माथाडी कामगारांना वेतनासह रजा देण्याची योजना अनोखी आहे.

४. भविष्य निर्वाह निधी :

१ ऑगस्ट १९७१ पासून नोंदणीकृत कामगारांसाठी भविष्य निर्वाह निधीची योजना सुरू करण्यात आली. सध्या बोर्ड प्रत्येक कामगाराच्या वेतनातून दरमहा १०.००% कपात करते आणि तेवढीच रक्कम मंडळाकडून दिली जाते. हा सेवानिवृत्तीचा लाभ कामगारांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. नोंदणीकृत कामगारांना घरखरेदी/दुरुस्ती, मुलाचे/मुलीचे विवाह आणि वैद्यकीय/शैक्षणिक खर्चासाठी त्यांच्या पी.एफ.ए./सी.एस.कडून परतावा न मिळणाऱ्या कर्जामुळे ही रक्कम मिळते.

५. उपदान:

ग्रॅच्युइटी हा बोर्डाने नोंदणीकृत कामगारांना दिलेला आणखी एक महत्त्वाचा निवृत्ती लाभ आहे. यासंदर्भात आवश्यक अटींची पूर्तता करणाऱ्यांना ग्रॅच्युइटी मिळते. मंडळाने ग्रॅच्युइटी देण्याची योजना स्तुत्य आहे.

६. दिवाळी बोहोनी (सानुग्रह अनुदान):

बोनस कायद्याच्या कक्षेत न येणाऱ्या माथाडी कामगारांसाठी दिवाळी बोहोनी (सानुग्रह अनुदान) योजना ही आणखी एक कल्याणकारी योजना आहे. दिवाळी बोहोनी (सानुग्रह अनुदान) योजना अशा प्रकारे कामगारांसाठी दिवाळी भेट आहे.