संघटनात्मक रचना

किराणा बाजार व दुकाने मंडळ
(बृहन्मुंबई, ठाणे, पालघर आणि रायगड जिल्ह्यांसाठी)

राज्य सरकारच्या पुरोगामी कामगार धोरणाचा परिणाम म्हणून बृहन्मुंबईसाठी किराणा बाजार व दुकाने मंडळ अस्तित्वात आले असून महाराष्ट्र माथाडी, हमाल व इतर हातकामगार (रोजगार व कल्याण नियमन) अधिनियम, १९६९ च्या कलम ६ मधील तरतुदींनुसार शासकीय अधिसूचना, उद्योग, ऊर्जा व कामगार विभाग क्र. यू डब्ल्यू ए/१३६९/(किराणा)/लॅब-४, दिनांक15.12.1969. मंडळ ही त्रिपक्षीय संस्था आहे ज्यावर अठरा सदस्य नियुक्त केले जातात, दोन राज्य सरकारचे प्रतिनिधित्व करतात आणि आठ अनुक्रमे नियोक्ता आणि असुरक्षित कामगारांचे प्रतिनिधित्व करतात. मंडळाच्या अध्यक्षपदी सरकारी नामनिर्देशित अधिकाऱ्यांपैकी एकाची नेमणूक करण्यात आली होती.

किराणा क्षेत्रातील माथाडी कामगारांना भेडसावणारी आव्हाने सोडविण्यासाठी महाराष्ट्र माथाडी कायद्यांतर्गत किराणा बाजार व दुकाने मंडळाची स्थापना करण्यात आली. डोक्यावर किंवा पाठीवर ओझे घेऊन जाणाऱ्या या कामगारांना अनेकदा अन्यायकारक मजुरी आणि कामाची परिस्थिती बिकट असायची. माथाडी कामगारांना नियमित मासिक वेतन, भविष्य निर्वाह निधी, ग्रॅच्युइटी, वैद्यकीय लाभ, बोनस आणि रजा वेतन यासारखे सामाजिक सुरक्षा लाभ मिळावेत, ज्यामुळे त्यांचे जीवनमान लक्षणीय रीतीने सुधारले जावे, यासाठी या मंडळाची स्थापना करण्यात आली.

शिवाय मंडळाच्या स्थापनेमुळे या कामगारांचा योग्य वापर करणे, बेरोजगारी रोखणे आणि त्यांना त्यांच्या रोजगारात सुरक्षिततेची आणि प्रतिष्ठेची भावना प्रदान करणे शक्य झाले. माथाडी कामगारांना सामाजिक सुरक्षा पुरविणाऱ्या या उपक्रमाला आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेने (आय एल ओ) मान्यता दिली आहे.